Τι είναι;
Τον Οκτώβριο του 2001, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ίδρυσε τον Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ. Σκοπός του Μηχανισμού είναι να ενισχύσει τη συνεργασία στον τομέα της πολιτικής προστασίας ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ και τα 10 συμμετέχοντα κράτη, προκειμένου να βελτιώσει την πρόληψη, την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση σε περίπτωση καταστροφών.
Όταν μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης υπερβαίνει τις δυνατότητες αντιμετώπισης που διαθέτει μια ευρωπαϊκή ή μη ευρωπαϊκή χώρα, η χώρα αυτή μπορεί να ζητήσει βοήθεια μέσω του Μηχανισμού. Η Επιτροπή διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στον συντονισμό της αντιμετώπισης καταστροφών σε παγκόσμιο επίπεδο, συμβάλλοντας κατά τουλάχιστον 75% στις μεταφορικές ή/και επιχειρησιακές δαπάνες των αποστολών.
Γιατί είναι τόσο σημαντικό;
Οι καταστροφές δεν γνωρίζουν σύνορα και μπορούν να πλήξουν μία ή και περισσότερες χώρες ταυτόχρονα και χωρίς προειδοποίηση. Στις περιπτώσεις που οι εθνικές αρχές δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν, έχουν στη διάθεσή τους ένα κεντρικό σημείο επαφής, το οποίο παρέχει τη δυνατότητα άρτια συντονισμένης, κοινής αντίδρασης στην καταστροφή.
Επιπλέον, η ύπαρξη κοινής προσέγγισης διευκολύνει τον συνδυασμό της εμπειρογνωσίας και των ικανοτήτων των ομάδων άμεσης επέμβασης, αποτρέπει την αλληλεπικάλυψη των παρεμβάσεων αρωγής, και διασφαλίζει ότι η παρεχόμενη βοήθεια ανταποκρίνεται στις ανάγκες του πληθυσμού που έχει πληγεί.
Ο συνδυασμός των ικανοτήτων και των δυνατοτήτων πολιτικής προστασίας καθιστά δυνατή την πιο σθεναρή και συνεκτική συλλογική αντίδραση.
Εκτός από τις χώρες της ΕΕ, στον Μηχανισμό συμμετέχουν σήμερα άλλα 10 κράτη (Αλβανία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, Ισλανδία, Μαυροβούνιο, Μολδαβία, Νορβηγία, Ουκρανία, Σερβία, Τουρκία).
Από τη σύστασή του το 2001, ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ έχει ανταποκριθεί σε περισσότερα από 700 αιτήματα για την παροχή βοήθειας εντός και εκτός της ΕΕ.
Ο Μηχανισμός βοηθά επίσης στον συντονισμό των δραστηριοτήτων των εθνικών αρχών που αφορούν την ετοιμότητα σε περίπτωση καταστροφών αλλά και την πρόληψη των καταστροφών. Επίσης, συμβάλλει στην ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών. Προωθείται έτσι η ανάπτυξη υψηλότερων κοινών προτύπων, καθώς παρέχεται στις ομάδες η δυνατότητα να κατανοήσουν τις διαφορετικές προσεγγίσεις και να εναλλάσσονται όταν ενσκήπτει μια καταστροφή.
Με ποιον τρόπο βοηθούμε;
Όταν υποβάλλεται ένα αίτημα παροχής βοήθειας μέσω του Μηχανισμού, το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών (ΚΣΑΕΑ) κινητοποιεί την παροχή βοήθειας και εμπειρογνωσίας.
Το ΚΣΑΕΑ παρακολουθεί τα συμβάντα που εκδηλώνονται σε όλον τον κόσμο, σε 24ωρη βάση και 7 ημέρες την εβδομάδα, και διασφαλίζει την ταχεία αποστολή έκτακτης υποστήριξης, μέσω της απευθείας σύνδεσής του με τις εθνικές αρχές πολιτικής προστασίας.
Ειδικές ομάδες και εξοπλισμός, όπως πυροσβεστικά αεροσκάφη, ομάδες έρευνας, διάσωσης και ιατρικές ομάδες μπορούν να κινητοποιηθούν άμεσα, για αποστολές εντός και εκτός Ευρώπης.
Οι δορυφορικοί χάρτες που καταρτίζονται από την Υπηρεσία διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης Copernicus υποστηρίζουν και επιχειρήσεις πολιτικής προστασίας. Η υπηρεσία Copernicus παρέχει έγκαιρες και ακριβείς γεωχωρικές πληροφορίες, οι οποίες είναι χρήσιμες για την οριοθέτηση των πληγεισών περιοχών, καθώς και για τον σχεδιασμό επιχειρήσεων αρωγής σε περιπτώσεις καταστροφών.
Στις αναπτυσσόμενες χώρες, η παροχή πολιτικής προστασίας συνοδεύεται συνήθως από την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας της ΕΕ. Εμπειρογνώμονες και από τους δύο τομείς συνεργάζονται στενά προκειμένου να διασφαλίσουν την όσο το δυνατόν πιο συνεκτική ανάλυση και αντιμετώπιση, ιδίως στην περίπτωση πιο περίπλοκων καταστάσεων έκτακτης ανάγκης.
Ο Μηχανισμός παρεμβαίνει επίσης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης λόγω θαλάσσιας ρύπανσης. Το ΚΣΑΕΑ μπορεί γρήγορα να κινητοποιήσει μέσα και εμπειρογνωσία ανάκτησης του πετρελαίου από τη θάλασσα τόσο από τα συμμετέχοντα κράτη όσο και από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (ΕΟΑΘ).
Η πολιτική προστασία της ΕΕ σε δράση
Όλες οι χώρες ανά την υφήλιο, καθώς και τα Ηνωμένα Έθνη και οι οργανισμοί τους ή και οποιοσδήποτε άλλος συναφής διεθνής οργανισμός μπορούν να απευθύνουν έκκληση βοήθειας στον Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ.
Το 2023 ο Μηχανισμός ενεργοποιήθηκε 66 φορές προκειμένου να ανταποκριθεί: (i) στον πόλεμο της Ουκρανίας, (ii) στις δασικές πυρκαγιές στην Ευρώπη και (iii) στον σεισμό της Συρίας και της Τουρκίας.
Επιπλέον, τα κράτη μέλη και τα συμμετέχοντα κράτη μπορούν να ενεργοποιήσουν τον Μηχανισμό προκειμένου να ζητήσουν βοήθεια για την παροχή προξενικής συνδρομής στους πολίτες τους (π.χ. στο πλαίσιο επιχειρήσεων εκκένωσης).
Ukraine: The arrival of Greek assistance in Moldova via the EU Civil Protection Mechanism. 
Wildfires: In 2022, Greece activated the EU Civil Protection Mechanism to tackle the forest fires. 
COVID-19: The EU Civil Protection Mechanism facilitated the deployment of doctors and nurses from all across the EU to support the countries most affected by the pandemic. 
Floods in Pakistan: When floods overwhelmed Pakistan’s response capacities in 2022, authorities requested help from the EU Civil Protection Mechanism. Guided by the EU’s satellite maps, Denmark stepped up to offer aid.
Σθεναρή αντιμετώπιση κρίσεων από την ΕΕ
Και οι 27 χώρες της ΕΕ, μαζί με 6 συμμετέχοντα κράτη (Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, Μολδαβία, Ισλανδία, Νορβηγία, Σερβία και Τουρκία), έχουν προσφέρει βοήθεια στην Ουκρανία, μέσω του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ, ανταποκρινόμενες στην επιδεινούμενη ανθρωπιστική κρίση που πλήττει τη χώρα.
Η βοήθεια περιλαμβάνει εκατομμύρια είδη, όπως κιτ πρώτων βοηθειών, εξοπλισμό πρόχειρων καταλυμάτων, εξοπλισμό πυρόσβεσης, αντλίες νερού, γεννήτριες και καύσιμα.
Ο συντονισμός της παροχής αυτής της βοήθειας αποτελεί τη μεγαλύτερης κλίμακας ενεργοποίηση του Μηχανισμού μέχρι σήμερα. Συμβάλλει στην αρωγή τόσο των Ουκρανών πολιτών που έχουν παραμείνει στη χώρα όσο και εκείνων που έχουν καταφύγει σε γειτονικές χώρες, όπως η Μολδαβία, η Πολωνία και η Σλοβακία.
Επιπλέον, η ΕΕ συντονίζει τη διακομιδή Ουκρανών ασθενών, που χρειάζονται επείγουσα περίθαλψη, σε νοσοκομεία σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω του Μηχανισμού και του κέντρου διακομιδής ασθενών που δημιουργήθηκε στην Πολωνία το 2023.
Προκειμένου να διεκπεραιώνεται αποτελεσματικά η διαχείριση υπερβολικά υψηλού αριθμού περιστατικών, έχουν δημιουργηθεί κέντρα υλικοτεχνικής υποστήριξης στην Πολωνία, στη Ρουμανία και στη Σλοβακία, με την υποστήριξη του ΚΣΑΕΑ. Τα κέντρα αυτά συγκεντρώνουν τη βοήθεια που προσφέρουν οι χώρες της ΕΕ και τη στέλνουν στην Ουκρανία. Τον Μάιο του 2024, 3.200 ασθενείς έλαβαν θεραπεία στο πλαίσιο των διακομιδών για ιατρικούς λόγους.
Ένα επιπλέον επίπεδο προστασίας
Το 2019 η ΕΕ αναβάθμισε τον Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ δημιουργώντας το rescEU. Ο στόχος ήταν αφενός η προστασία των πολιτών από τις καταστροφές και αφετέρου η διαχείριση των αναδυόμενων κινδύνων.
Πλήρως χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ, το rescEU ενισχύει την ευρωπαϊκή ετοιμότητα σε περίπτωση καταστροφών και αυξάνει την ικανότητα αντιμετώπισης κρίσεων στην Ευρώπη. Επιστρατεύεται σε περιπτώσεις όπως: δασικές πυρκαγιές, ιατρικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, χημικά, βιολογικά, ραδιολογικά και πυρηνικά συμβάντα, κάλυψη αναγκών προσωρινής στέγασης, μεταφορές έκτακτης ανάγκης, κάλυψη αναγκών ηλεκτροδότησης.
Η ταχεία κινητοποίηση του rescEU διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στην αντιμετώπιση απρόβλεπτων καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, όπως οι δασικές πυρκαγιές ή η πανδημία COVID-19, καθώς και οι σεισμοί στην Τουρκία και ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.
Συγκέντρωση πόρων
Τα κράτη μέλη της ΕΕ και τα συμμετέχοντα κράτη μπορούν να διαθέσουν εθνικούς πόρους για την αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων στην Ευρωπαϊκή Δεξαμενή Πολιτικής Προστασίας (ΕΔΠΠ).
Η Δεξαμενή επιτρέπει τον καλύτερο σχεδιασμό και συντονισμό των δραστηριοτήτων αντιμετώπισης, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, συμβάλλοντας έτσι στην ταχύτερη και πιο αξιόπιστη αντίδραση της ΕΕ στις καταστροφές. Η Δεξαμενή αποτελεί τη «ραχοκοκκαλιά» του Μηχανισμού.
Πρόληψη και ετοιμότητα
Οι δραστηριότητες πρόληψης και ετοιμότητας μετριάζουν τις επιπτώσεις των καταστροφών. Ένα πρόγραμμα κατάρτισης για τους/τις εμπειρογνώμονες στον τομέα της πολιτικής προστασίας από τα κράτη μέλη της ΕΕ και τα συμμετέχοντα κράτη εξασφαλίζει τη συμβατότητα και τη συμπληρωματικότητα των ομάδων παρέμβασης. Επιπλέον, κάθε χρόνο διεξάγονται ασκήσεις μεγάλης κλίμακας, προκειμένου να εκπαιδεύεται το υπάρχον δυναμικό στην αντιμετώπιση συγκεκριμένων καταστροφών.
Η ΕΕ υποστηρίζει και συμπληρώνει τις προσπάθειες πρόληψης και ετοιμότητας των κρατών μελών και των συμμετεχόντων κρατών, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στους τομείς όπου η κοινή ευρωπαϊκή προσέγγιση είναι πιο αποτελεσματική συγκριτικά με τις μεμονωμένες εθνικές δράσεις.
Οι τομείς αυτοί περιλαμβάνουν τη διενέργεια εκτιμήσεων κινδύνου προκειμένου να προσδιοριστούν οι κίνδυνοι καταστροφών σε ολόκληρη την ΕΕ, την προώθηση της έρευνας με σκοπό τη βελτίωση της ανθεκτικότητας στις καταστροφές, και την ενίσχυση των εργαλείων έγκαιρης προειδοποίησης.
Παρακολουθήστε το βίντεο επεξήγησης
Τελευταία ενημέρωση: 14/05/2024
Γεγονότα και αριθμητικά στοιχεία
Από το 2001 ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ έχει ενεργοποιηθεί πάνω από 700 φορές για την αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων.
Ο Μηχανισμός συγκεντρώνει ικανότητες αντιμετώπισης κρίσεων και καταστροφών από όλες τις χώρες της ΕΕ και από τα 10 συμμετέχοντα κράτη.
Ο Μηχανισμός μπορεί να κινητοποιηθεί για την αποστολή βοήθειας εντός της ΕΕ αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.
Υλοποιεί δράσεις από κοινού πρόληψης καταστροφών και ετοιμότητας για την αντιμετώπισή τους.
Ανταποκρινόμενη στον πόλεμο στην Ουκρανία, η ΕΕ υλοποιεί τη μεγαλύτερη επιχείρηση έκτακτης ανάγκης στην ιστορία του Μηχανισμού, διοχετεύοντας εκατομμύρια είδη πρώτης ανάγκης στην Ουκρανία και σε ολόκληρη την περιοχή.