Co to jest?
W październiku 2001 roku Komisja Europejska ustanowiła Unijny Mechanizm Ochrony Ludności. Mechanizm ma na celu wzmacnianie współpracy w zakresie ochrony ludności między państwami członkowskimi UE i 10 krajami uczestniczącymi, aby poprawić zapobieganie katastrofom, gotowość na nie i reagowanie w sytuacjach ich wystąpienia.
Kiedy sytuacja kryzysowa przekracza możliwości reagowania danego kraju w Europie lub poza Europą, kraj ten może wystąpić o pomoc w ramach mechanizmu. Komisja odgrywa kluczową rolę w koordynacji działań podejmowanych w odpowiedzi na katastrofy na całym świecie, ponosząc co najmniej 75% kosztów transportu i/lub kosztów operacyjnych dostarczania pomocy.
Dlaczego to takie ważne?
Katastrofy nie znają granic i mogą bez żadnych ostrzeżeń wystąpić w jednym lub kilku krajach jednocześnie. Dobrze skoordynowany, wspólny system reagowania sprawia, że władze poszkodowanego kraju – zamiast kilku punktów do kontaktu w sprawie pomocy – mają tylko jeden.
Współpraca umożliwia również łączenie wiedzy fachowej i możliwości ratowników, zapobiega powielaniu tych samych działań pomocowych i pozwala dopasować wsparcie do potrzeb poszkodowanych.
Łączenie zasobów i zdolności ochrony ludności daje szansę podjęcie skuteczniejszych i bardziej spójnych działań zespołowych.
Oprócz państw UE w mechanizmie uczestniczy obecnie jeszcze 10 innych krajów (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Islandia, Mołdawia, Macedonia Północna, Norwegia, Serbia, Turcja i Ukraina).
Od ustanowienia Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności w 2001 roku został on wykorzystany ponad 700 razy, zarówno w krajach UE, jak i poza nią.
Mechanizm pomaga także koordynować działania instytucji krajowych w zakresie przygotowywania się na katastrofy i zapobiegania im oraz służy wymianie najlepszych praktyk. Stale rozwijane są wyższe wspólne standardy, dzięki którym poszczególne zespoły lepiej rozumieją różne metody pracy i mogą pracować na zmianę, kiedy dojdzie do katastrofy.
Jak pomagamy?
Gdy wpłynie zgłoszenie o pomoc w ramach mechanizmu, Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego (ERCC) uruchamia wsparcie lub dostarcza fachowej wiedzy.
ERCC przez całą dobę monitoruje sytuację na świecie i umożliwia szybkie dostarczanie pomocy dzięki utrzymywaniu bezpośredniego kontaktu z krajowymi instytucjami ochrony ludności.
Na miejsce katastrofy w Europie lub poza nią można w bardzo krótkim czasie wysłać specjalistów i specjalistyczny sprzęt (np. samoloty gaśnicze czy zespoły poszukiwawcze, ratownicze lub medyczne).
W prowadzeniu działań związanych z ochroną ludności pomagają także mapy satelitarne, tworzone w ramach usługi programu Copernicus w zakresie zarządzania kryzysowego. Copernicus dostarcza aktualnych i precyzyjnych danych geoprzestrzennych, które są przydatne w wytyczaniu obszarów dotkniętych katastrofą i planowaniu działań ratowniczych.
W krajach rozwijających się działaniom związanym z ochroną ludności towarzyszy zwykle pomoc humanitarna UE. Eksperci z obu tych obszarów ściśle ze sobą współpracują, aby zapewniać jak najbardziej spójną analizę sytuacji i podjąć działania, zwłaszcza w obliczu złożonych katastrof.
Mechanizm jest także wykorzystywany w przypadkach katastrof związanych z zanieczyszczeniem mórz. ERCC może szybko uruchomić specjalistyczne wsparcie i środki usuwania skutków wycieku ropy naftowej, udostępniane przez kraje uczestniczące i Europejską Agencję Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA).
Ochrona ludności UE w praktyce
Każdy kraj na świecie, a także ONZ i jej agencje lub też odpowiednia organizacja międzynarodowa może wystąpić o pomoc w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności.
W 2023 roku mechanizm został uruchomiony 66 razy w odpowiedzi na (i) wojnę w Ukrainie; (ii) pożary lasów w Europie; (iii) trzęsienie ziemi w Syrii i Turcji.
Ponadto państwa członkowskie i kraje uczestniczące mogą także uruchomić mechanizm w celu uzyskania wsparcia w zakresie pomocy konsularnej dla obywateli (na przykład w związku z ewakuacją).
Ukraine: The arrival of Greek assistance in Moldova via the EU Civil Protection Mechanism. 
Wildfires: In 2022, Greece activated the EU Civil Protection Mechanism to tackle the forest fires. 
COVID-19: The EU Civil Protection Mechanism facilitated the deployment of doctors and nurses from all across the EU to support the countries most affected by the pandemic. 
Floods in Pakistan: When floods overwhelmed Pakistan’s response capacities in 2022, authorities requested help from the EU Civil Protection Mechanism. Guided by the EU’s satellite maps, Denmark stepped up to offer aid.
Skuteczna reakcja UE w sytuacjach kryzysowych
W odpowiedzi na pogarszającą się sytuację humanitarną na Ukrainie wszystkie 27 państw członkowskich UE oraz 6 krajów uczestniczących (Islandia, Macedonia, Mołdawia, Północna, Norwegia, Serbia i Turcja) zaproponowało Ukrainie pomoc w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności.
Pomoc obejmowała miliony sztuk materiałów, takich jak zestawy pierwszej pomocy, schronienia, sprzęt gaśniczy, pompy wodne, generatory prądotwórcze i paliwo.
To największe jak dotąd skoordynowane działanie w ramach tego mechanizmu. Daje ono możliwość niesienia pomocy ludziom w Ukrainie, ale także tym, którzy uciekli do sąsiadujących krajów, takich jak Polska, Słowacja i Mołdawia.
UE koordynuje również ewakuację medyczną ukraińskich pacjentów, którzy wymagają pilnego leczenia, do szpitali w całej Europie. Odbywa się to również w ramach mechanizmu, a centrum ewakuacji medycznej zostało utworzone w Polsce w 2023 roku.
Aby skutecznie zarządzać tak wielką ilością środków, przy wsparciu ERCC utworzono w Polsce, Rumunii i na Słowacji centra logistyczne. To w nich gromadzona jest pomoc dostarczana przez kraje UE, która jest następnie przekazywana Ukrainie. Do maja 2024 roku 3200 pacjentów skorzystało z leczenia w ramach ewakuacji medycznych.
Dodatkowa ochrona
W 2019 roku UE rozwinęła Unijny Mechanizm Ochrony Ludności i uzupełniła go o system rezerw rescEU. Ma on służyć ochronie obywateli przed katastrofami i zarządzaniu w razie zagrożenia.
System rescEU jest w całości finansowany przez UE i sprawia on, że Europa jest lepiej przygotowana na wypadek katastrof i może lepiej reagować w sytuacjach kryzysowych w Europie, takich jak pożary lasów, medyczne sytuacje kryzysowe, incydenty chemiczne, biologiczne, radiologiczne lub jądrowe, potrzeba zapewnienia schronienia, transportu lub dostaw energii elektrycznej.
Szybkie utworzenie rezerw rescEU miało kluczowy wpływ na przebieg operacji związanych z reagowaniem na nieprzewidziane sytuacje kryzysowe: od pożarów lasów przez COVID-19 po trzęsienie ziemi w Turcji i rosyjską wojnę przeciw Ukrainie.
Wspólna pula zasobów
Państwa członkowskie UE i kraje uczestniczące mogą przekazywać krajowe zasoby na wypadek sytuacji kryzysowej do europejskiej puli ochrony ludności (ECPP).
Pula umożliwia lepsze planowanie i koordynowanie działań na poziomie europejskim i na poziomach krajowych, co oznacza szybsze i niezawodne reagowanie na katastrofy przez UE. Pula stanowi oś mechanizmu.
Zapobieganie i gotowość
Działania związane z zapobieganiem katastrofom i przygotowywaniem się na nie pozwalają ograniczyć skutki klęsk. Program szkolenia ekspertów w dziedzinie ochrony ludności z państw członkowskich UE i krajów uczestniczących umożliwia zapewnienie zgodności i komplementarności zespołów interwencyjnych, a przeprowadzane co roku szeroko zakrojone ćwiczenia pozwalają trenować umiejętności potrzebne w konkretnych sytuacjach kryzysowych.
UE wspiera państwa członkowskie i kraje uczestniczące oraz uzupełnia ich działania związane z zapobieganiem katastrofom i zapewnianiem gotowości na nie, skupiając się na obszarach, w których wspólne unijne działania mogą być skuteczniejsze niż oddzielne działania na poziomie krajowym.
Może to obejmować analizę ryzyka, która pozwala określać zagrożenie katastrofami w UE, wspieranie badań służących zwiększaniu odporności na klęski i wzmacnianie narzędzi wczesnego ostrzegania.
Obejrzyj film wyjaśniający
Ostatnia aktualizacja: 14/05/2024
Fakty i liczby
Od 2001 roku Unijny Mechanizm Ochrony Ludności został uruchomiony ponad 700 razy w reakcji na sytuacje kryzysowe.
Mechanizm łączy zdolności reagowania wszystkich państw członkowskich UE i 10 krajów uczestniczących.
Mechanizm może być wykorzystywany w UE i na całym świecie.
Wspólne działania w celu zapobiegania i przygotowywania się na sytuacje kryzysowe.
W związku z wojną w Ukrainie UE realizuje największą operację kryzysową od czasu stworzenia mechanizmu, przekazując do Ukrainy i całego regionu miliony sztuk pomocy.