Co to jest?
Pożar lasów lub roślinności to niekontrolowany pożar obszarów naturalnych, a zagrożenie nim wzrasta pod wpływem warunków pogodowych. Ryzyko wystąpienia pożarów zwiększają zwłaszcza długie okresy suszy, ale duży wpływ mają także inne czynniki, takie jak deszcz i wiatr, roślinność, ukształtowanie terenu oraz gospodarka leśna.
Rok 2022 był rekordowy, jeśli chodzi o pożary lasów – stanowił jeden z najgorszych sezonów odnotowanych w historii UE. Pożary dotknęły także północno-zachodnią część Ameryki, Syberię, południową Azję i wiele innych regionów świata. W wyniku pożarów wiele osób zginęło, zniszczone zostały źródła utrzymania i spłonęło wiele hektarów ziemi.
W 2023 roku UE rozbudowała flotę gaśniczą rescEU (samoloty i helikoptery gaśnicze) oraz przekierowała setki strażaków tak, by byli gotowi do udzielenia natychmiastowego wsparcia. W tym roku Unijny Mechanizm Ochrony Ludności został uruchomiony 7 razy w związku z pożarami w rejonie Morza Śródziemnego, Chile i Kanadzie.
Dlaczego to takie ważne?
Zagrożenie pożarami będzie wzrastać w związku ze zmianą klimatu. Coraz częściej może dochodzić do wielkich pożarów, w których będą ginąć ludzie, a przywracanie terenów popożarowych do pierwotnego stanu będzie trwało dłużej. W latach 2007–2021 ponad 17% wszystkich wniosków o pomoc w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności dotyczyło pożarów lasów.
Pożary lasów są od niedawna problemem w całej Europie. Latem zeszłego roku szczególnie mocno dotknęły one Francję, Hiszpanię i Portugalię, ale duże pożary miały też miejsce między innymi w Czechach, Niemczech, Grecji i Słowenii.
W 2022 roku w 20 państwach członkowskich UE pożary strawiły większy obszar niż notowano średnio. Zagrożenie pożarami wykroczyło daleko poza region Morza Śródziemnego i objęło tereny, które nie były wcześniej narażone. Pożary powodują wielkie szkody społeczne, środowiskowe, klimatyczne i gospodarcze w całej Europie.
W 2022 roku Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego UE (ERCC) skierowało pomoc do Czech, Francji, Niemiec, Portugalii, Słowenii i Albanii, wysyłając w poszkodowane rejony 33 samoloty i 8 helikopterów oraz ponad 1500 strażaków.
Ponadto w ramach usługi Copernicus w zakresie zarządzania kryzysowego (Copernicus EMS) regularnie generowane są na żądanie mapy satelitarne, które pomagają władzom krajowym w reagowaniu na pożary. W tym samym roku w ramach programu Copernicus wygenerowano 328 map obszarów z całego świata dotkniętych pożarami.
Do sierpnia tego roku zarówno liczba pożarów, jak i wielkość spalonych w 2023 roku terenów UE osiągnęły już wartości przekraczające średnią z poprzednich lat.
Jak pomagamy?
Unijny Mechanizm Ochrony Ludności służy koordynacji pomocy na poziomie europejskim i zapewnia, aby wszystkie państwa członkowskie UE i kraje uczestniczące w mechanizmie otrzymywały na czas informacje w sytuacjach nadzwyczajnych i kryzysowych. Uruchomienie mechanizmu w dowolnym kraju świata umożliwia szybkie wysłanie na miejsce personelu i sprzętu odpowiadającemu potrzebom w danej sytuacji.
Sercem operacyjnym mechanizmu jest Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego (ERCC) przy Komisji Europejskiej. Centrum monitoruje zagrożenia i zdarzenia pożarowe w całej Europie przy wsparciu krajowych i europejskich systemów monitorowania, takich jak europejski system informacji o pożarach lasów (EFFIS).
Co roku, kiedy rozpoczyna się sezon pożarów, Centrum współpracuje z władzami krajowymi w państwach członkowskich UE i krajach uczestniczących. Współpraca ta ma na celu wymianę informacji dotyczących działań w zakresie zapobiegania, gotowości i reagowania. Centrum pozostaje w stałym kontakcie z władzami krajowymi przez cały sezon pożarowy.
Kiedy skala pożarów przekracza krajowe możliwości reagowania, państwa mogą uruchomić Unijny Mechanizm Ochrony Ludności. Mają możliwość wystąpienia o skoordynowaną, szybką i skuteczną pomoc międzynarodową.
Kiedy dochodzi do pożarów na taką skalę, państwa członkowskie UE i kraje uczestniczące w mechanizmie regularnie okazują solidarność, wysyłając pomoc w postaci samolotów i helikopterów gaśniczych, sprzętu gaśniczego oraz zespołów strażaków.
Ponadto w ramach mechanizmu może zostać współfinansowany transport pomocy na miejsce oraz koszty operacyjne.
Przygotowanie do sezonu pożarowego w 2023 roku
Od 2019 roku Unijny Mechanizm Ochrony Ludności uzupełnia flota rescEU, tj. europejskie rezerwy obejmujące samoloty i helikoptery gaśnicze w 100% finansowane przez UE. UE współfinansuje również utrzymywanie w gotowości dodatkowych samolotów gaśniczych, na wypadek gdyby własne zasoby okazały się niewystarczające w walce z pożarami.
Przygotowując się do sezonu pożarowego w 2023 roku, Cypr, Czechy, Niemcy, Grecja, Hiszpania, Francja, Chorwacja, Włochy, Portugalia i Szwecja udostępniły innym państwom członkowskim UE łącznie 24 samoloty i 4 helikoptery gaśnicze na wypadek sytuacji kryzysowych.
To dwa razy więcej niż liczyła flota rescEU w 2022 roku.
Oprócz tego ponad 400 strażaków z 11 różnych krajów UE zostało przekierowanych do Francji, Grecji i Portugalii.
Zasoby te uzupełnia również europejska pula ochrony ludności, składająca się z 4 samolotów gaśniczych, 13 zespołów strażaków oraz 2 zespołów ekspertów.
Ponadto UE wspiera państwa członkowskie i kraje uczestniczące oraz uzupełnia ich działania związane z zapobieganiem i zapewnianiem gotowości, skupiając się na obszarach, w których wspólne unijne działania mogą być skuteczniejsze niż oddzielne działania na poziomie krajowym. Może to obejmować analizę ryzyka, która pozwala określać zagrożenie katastrofami w UE, wspieranie badań służących zwiększaniu odporności na klęski i wzmacnianie narzędzi wczesnego ostrzegania.
Działania związane z zapobieganiem klęskom, przygotowywaniem się i reagowaniem na nie są prowadzone równocześnie, aby ratować ludzkie życie i ograniczać dalsze rozprzestrzenianie się pożarów. Obecność doświadczonych ekspertów w dziedzinie pożarów i wykwalifikowanych strażaków, a także dostęp do technologii i innych środków w pobliżu miejsca zdarzenia, może naprawdę wiele zmienić.
Mimo że działania dotyczące zapobiegania pożarom, przygotowywania się i reagowania na nie leżą w gestii władz krajowych i regionalnych tych państw, UE może w razie potrzeby współfinansować i koordynować dalsze wsparcie.
Działania w 2023 roku
Do 22 sierpnia Unijny Mechanizm Ochrony Ludności został uruchomiony 7 razy w związku z pożarami:
- w Chile 5 lutego
- w Kanadzie 8 czerwca
- w Grecji 8 lipca i 20 sierpnia
- w Tunezji 24 lipca
- we Włoszech 25 lipca
- na Cyprze 6 sierpnia
W odpowiedzi UE wysłała 20 samolotów gaśniczych i ponad 660 strażaków, aby walczyć z pożarami w dotkniętych krajach. Jesteśmy gotowi dostarczać dalszą pomoc, gdy zajdzie taka potrzeba.
Działania w 2022 roku
- Od 17 do 26 lipca 2022 r.Słowenia korzystała ze wsparcia w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności.
ERCC wysłała na miejsce jeden samolot gaśniczy Canadair z rezerwy rescEU w Chorwacji oraz 5 helikopterów z Austrii, Chorwacji, Serbii i Słowacji.
Rumunia wysłała 3 kolejne samoloty gaśnicze, a Chorwacja – 1 zespół naziemny strażaków.
- Od 26 lipca do 15 sierpnia 2022 r.Czechy otrzymały wsparcie w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności w związku z pożarami lasów.
W odpowiedzi UE wysłała 2 samoloty gaśnicze Canadair z rezerwy rescEU we Włoszech, 2 samoloty Fire Boss z rezerwy rescEU w Szwecji, 2 helikoptery ze Słowacji i 1 helikopter z Polski.
Słowacja wysłała na miejsce zespół ze zbiornikiem wodnym wykorzystywanym do napełniania zbiorników helikopterów.
- Od 9 do 26 sierpnia 2022 r.Francja dostała wsparcie w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności.
ERCC wysłało na miejsce samoloty gaśnicze rescEU stacjonujące w Szwecji, Grecji i we Włoszech.
Do Francji przybyły także naziemne zespoły strażaków z Polski, Niemiec, Austrii i Rumunii.
- 19 sierpnia 2022 r.Portugalia wystąpiła o pomoc polegającą na przekierowaniu samolotów.
W związku z wysokim zagrożeniem pożarowym, między 21 i 28 sierpnia, Grecja przekierowała 2 samoloty Canadair wchodzące w skład europejskiej puli ochrony ludności.
Samoloty wróciły do Grecji 29 sierpnia.
- 4 września 2022 r.Niemcy wystąpiły o wsparcie w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności.
W odpowiedzi UE wysłała 2 samoloty Canadair rescEU z Włoch, które były wykorzystywane na miejscu od 5 do 8 września.
Ponad 200 strażaków z Bułgarii, Finlandii, Francji, Niemiec, Norwegii i Rumunii zostało wysłanych do Grecji, aby zapewnić greckim strażakom natychmiastowe wsparcie, gdyby doszło do dużego rozprzestrzenienia się pożaru.
Razem z greckimi strażakami uczestniczyli w szkoleniach, ćwiczeniach i dzielili się swoją wiedzą. Wzięli również udział w kilku interwencjach związanych z pożarami. Na szczęście w tym sezonie nie doszło do poważnych incydentów.
Ostatnia aktualizacja: 22.08.2023 r.
Fakty i liczby
Do pożarów dochodzi na terenie całej Unii Europejskiej – na północy i południu, wschodzie i zachodzie
Działania dotyczące zapobiegania pożarom, przygotowywania się i reagowania na nie są ze sobą ściśle powiązane
Wystąpienie o pomoc w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności umożliwia skoordynowanie szybkiego wsparcia w walce z pożarami
Flota samolotów gaśniczych rescEU poprawia zdolności UE w zakresie przygotowywania się i reagowania na pożary
Powiązane informacje
- Unijny Mechanizm Ochrony Ludności
- Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego (ERCC)
- Europejska pula ochrony ludności
- Europejski system wczesnego ostrzegania i informowania
- Europejski system informacji o pożarach lasów (EFFIS)
- Pożary lasów w Europie, na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej w 2021 roku